دکتر محمودرضا اثناعشری*
عضو هیات علمی دانشگاه پیام
نور
پست الکترونیک: m_asnaashari@mpnu.ac.ir
چکیده:
بیماری هیداتید، یک بیماری انگلی زئونوز است که توسط مرحله
لاروی اکینوکوکوس گرانولوزوس ایجاد شده و به عنوان یک معضل اقتصادی و
بهداشتی در بیشتر مناطق جهان که دامپروری در آن رایج است مطرح می باشد. در این مطالعه که به روش مقطعی و با آمار توصیفی و
استنباطی انجام شد، 86963 رأس گاو، 316007 رأس گوسفند و 116959 رأس بز کشتار شده،
در کشتارگاه های استان مازندران در شمال ایران،
در سال 1387 از نظر آلودگی به کیست هیداتید مورد بررسی قرار گرفتند و کبد و
ریه دام ها از نظر وجود کیست هیداتید مورد معاینه ماکروسکوپی قرار گرفت و
موارد مبتلا ثبت گردید. داده های بدست آمده به وسیله نرم افزارهای آماری SPSS و Excel 2007 مورد تجزیه و
تحلیل آماری قرار گرفت. شیوع هیداتیدوز در گاو 10%، در گوسفند 20% و در بز 13% بود.
کبد و ریه آلوده به ترتیب 35/4% و 81/8% در گاو، 94/6% و 86/16% در گوسفند و 38/4%
و 93/11% در بز بود. گوسفند بیشترین موارد مبتلا را در بین حیوانات و ریه بیشترین
اندام آلوده را به خود اختصاص داد.
واژه های کلیدی: اکینوکوکوس گرانولوزوس، کیست هیداتید،
هیداتیدوز، نشخوارکنندگان، شیوع.
1-
مقدمه:
هیداتیدوزیس از
بیماریهای انگلی مشترک بین انسان، دام و گوشتخواران اهلی و وحشی می باشد که به وسیله مرحله لاروی سستودی به نام اکینوکوکوس گرانولوزوس ایجاد
می شود(11، 19). این بیماری از نظر پزشکی و اقتصادی بیشترین اهمیت را میان
بیماریهای انگلی کرمی دارد و در دامها موجب خسارت اقتصادی فراوان می شود(11، 30،
15، 16). بیماری در سراسر دنیا گزارش شده است ولی بالاترین نسبت آلودگی مربوط به
منطقه مدیترانه است(19) که ایران نیز یکی از کشورهای منطقه می باشد(16، 25). در
ایران مطالعات مختلفی در استانها انجام گرفته و وضعیت بیماری از نقطه نظرهای
گوناگون مورد توجه قرار گرفته است. بیماری در سگها 2/2 تا 2/63 درصد برحسب
استانهای مختلف گزارش گردیده است(32). در بررسی های مختلف در مناطق کشور میزان
آلودگی دام بین 5/1 تا 70 درصد گزارش شده است(32). سگ سانان میزبانان اصلی و سایر
پستانداران(بخصوص علفخواران) غیر از سگ سانان میزبان واسط هستند(11، 10، 24، 26)
و در این بین گوسفند مناسبترین میزبان واسط بوده(11، 17، 22، 26) و در انتشار انگل
نقش مهمی دارد. در میان میزبانان اصلی سگ گله مهمترین نقش را در انتشار بیماری
دارد(11، 10، 22). در بند آخر کرم بالغ تعداد زیادی تخم وجود دارد که به همراه
مدفوع سگ دفع می شود(11، 10). انتقال بیماری به انسان از طریق تماس نزدیک و مستقیم
با سگهای آلوده، تماس مستقیم با مدفوع سگهای آلوده و نیز مصرف آب و سبزیجات آلوده
شده به مدفوع سگ آلوده امکانپذیر است(30، 16، 25). براساس اطلاعات موجود، عمده
ترین راه انتقال، مصرف سبزیجات آلوده و نشستن دستها با آب و صابون بعد از پاک کردن
سبزی و قبل از غذا خوردن می باشد(24). امروزه تشخیص به موقع و درمان کیست هیداتید
در کشورهای در حال توسعه به عنوان یک معضل مطرح است(3، 18). با توجه به سیر و چرخه
بیماری و شرایط آب و هوایی استان مازندران و پرورش سنتی دامها و وجود سگهای ولگرد
و سایر عوامل محیطی ضرورت یک مطالعه جامع بر روی نشخوارکنندگان از اهمیت ویژهای
برخوردار بود. از طرفی با در نظر گرفتن این نکته، در مطالعهای که در سالهای 1384
و 1385 توسط یوسفی و همکاران(39) در این استان انجام شد فرضیه هایی به شرح ذیل مطرح بود:
فرضیه 1: حداقل 7 درصد از گوسفندان کشتار شده در استان مازندران مبتلا به کیست
هیداتید هستند.
فرضیه 2: حداقل 3/5 درصد از بزهای کشتارشده در استان مازندران مبتلا به کیست
هیداتید هستند.
فرضیه 3: حداقل 9/5 درصد از گاوهای کشتار شده در استان مازندران مبتلا به کیست
هیداتید هستند.
فرضیه 4: نسبت شیوع آلودگی ریوی از آلودگی کبدی در بیماری هیداتیدوز بیشتر
است.
این مطالعه به منظور جمعآوری اطلاعات اولیه میزان آلودگی
به کیست هیداتید در دامهای ذبح شده در کشتارگاههای استان مازندران و شناسایی
آلوده ترین دام و همچنین آلوده ترین اندام مبتلا به این بیماری، انجام شده است.
2- مواد و روش کار:
این بررسی به مدت یک سال به روش مقطعی و با استفاده از آمار
توصیفی و استنباطی بر روی 316007 راس گوسفند، 116959 راس بز و 86963 راس گاو ذبح
شده در کشتارگاههای استان مازندران در سال 1387 صورت گرفت. در این مطالعه، کبد و
ریه دامها پس از ذبح، به دقت از نظر وجود کیست هیداتید مورد بررسی و معاینه
ماکروسکوپی قرار گرفتند و موارد مبتلا و ضبطی در فرمهای مخصوص ثبت گردید. ارگانهای
مبتلا به کیست هیداتید سطحی با مشاهده مستقیم و کیست های عمقی با لمس کبد و ریه
مورد شناسایی و بررسی قرار گرفتند. کبد ها و ریه هایی که قابل اصلاح بودند با
برداشت کیست اصلاح شده و ارگانهایی که درگیری بیشتری داشتند مورد ضبط کلی قرار
گرفته و معدوم شدند. داده های بدست آمده پس از جمع آوری به وسیله آزمونهای فرض
نسبت موفقیت و آزمون فرض مقایسه نسبت موفقیت و آماره آزمون z استاندارد در سطح خطای 1 % و 5 % در
نرم افزار آماری SPSS و Excel2007 مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت.
3- نتایج:
نتایج حاصله نشان دهنده آن بود که شیوع کیست هیداتید در
گوسفند 20%، بز 13% و گاو 10 % بوده است.
جدول شماره 1:
میزان شیوع آلودگی به کیست هیداتید در دامهای ذبح
شده در کشتارگاههای استان مازندران براساس ماه کشتار، نوع دام و اندام مبتلا در
سال 1387
|
ماه
|
نوع
دام
|
تعداد دام کشتار شده
|
کبدمبتلابه هیداتیدوز
|
درصد کبد مبتلا
|
ریه مبتلابه هیداتیدوز
|
درصدریه مبتلا
|
|
فروردین
|
گوسفند
بز
گاو، گوساله
|
19697
5893
5245
|
1200
317
235
|
09/6%
38-5%
47-4%
|
3124
628
366
|
86/15%
65/10%
96/6%
|
|
اردیبهشت
|
گوسفند
بز
گاو، گوساله
|
31622
6486
10592
|
2296
149
213
|
26/7%
3/2%
2%
|
3847
683
407
|
16/12%
53/10%
84/3%
|
|
خرداد
|
گوسفند
بز
گاو، گوساله
|
24686
8839
5851
|
1391
385
232
|
63/5%
35/4%
96/3%
|
4079
994
472
|
52/16%
24/11%
8%
|
|
تیر
|
گوسفند
بز
گاو، گوساله
|
28528
10475
6983
|
1595
401
287
|
59/5%
82/3%
11/4%
|
3777
1115
797
|
24/13%
64/10%
41/11%
|
|
مرداد
|
گوسفند
بز
گاو، گوساله
|
30327
11454
7748
|
1526
508
353
|
03/5%
43/4%
55/4%
|
4459
1527
654
|
70/14%
33/13%
44/8%
|
|
شهریور
|
گوسفند
بز
گاو، گوساله
|
47397
19153
8451
|
4358
976
365
|
19/9%
1/5%
32/4%
|
8725
2462
989
|
46/18%
85/12%
70/11%
|
|
مهر
|
گوسفند
بز
گاو، گوساله
|
32003
13864
7443
|
2310
412
307
|
21/7
97/2
12/4
|
6403
1007
708
|
20%
26/7%
51/9%
|
|
آبان
|
گوسفند
بز
گاو، گوساله
|
25114
10970
7233
|
1678
577
531
|
68/6%
26/5%
34/7%
|
3679
1152
645
|
64/14%
50/105
91/8%
|
|
آذر
|
گوسفند
بز
گاو، گوساله
|
21817
9754
6413
|
1490
382
289
|
83/6%
91/3%
5/4%
|
3668
1083
708
|
81/16%
10/11%
04/11%
|
|
دی
|
گوسفند
بز
گاو، گوساله
|
16910
6428
7255
|
1033
249
403
|
10/6%.
87/3%
55/5
|
3254
868
723
|
24/19%
50/13%
96/9%
|
|
بهمن
|
گوسفند
بز
گاو، گوساله
|
16894
6899
5811
|
1601
436
289
|
47/9%
32/6%
97/4%
|
3254
945
488
|
26/19%
70/13%
40/8%
|
|
اسفند
|
گوسفند
بز
گاو، گوساله
|
21012
6744
7929
|
1450
338
282
|
90/6%
01/5%
55/3%
|
4981
1490
711
|
70/23%
09/22%
96/8%
|
|
جمع
|
گوسفند
بز
گاو، گوساله
|
316007
116959
86963
|
21928
5130
3786
|
94/6
38/4
35/4
|
53277
13954
7668
|
86/16
93/11
81/8
|
جدول شماره 2 :
شیوع فصلی آلودگی به کیست هیداتید در دامهای ذبح
شده در کشتارگاههای استان مازندران بر حسب نوع دام و اندام مبتلا در سال 1387
|
نوع دام
|
بهار
|
جمع کشتار
|
تابستان
|
جمع کشتار
|
پاییز
|
جمع کشتار
|
زمستان
|
جمع کشتار
|
|
|
کبد مبتلابه هیداتیدوز
|
ریه مبتلا به هیداتیدوز
|
|
کبد مبتلابه هیداتیدوز
|
ریه مبتلا به هیداتیدوز
|
|
کبد مبتلابه هیداتیدوز
|
ریه مبتلا به هیداتیدوز
|
|
کبد مبتلابه هیداتیدوز
|
ریه مبتلا به هیداتیدوز
|
|
|
گوسفند
|
4887
43/6%
|
11050
53/14%
|
76005
|
7479
03/7%
|
16988
98/15%
|
106252
|
5478
94/6%
|
13750
42/17%
|
78934
|
4084
45/7%
|
11489
95/20%
|
54816
|
|
بز
|
851
01/4%
|
2305
86/10%
|
21218
|
1885
58/4%
|
5104
42/12%
|
41082
|
1371
96/3%
|
3242
37/9%
|
34588
|
1023
09/5%
|
3303
45/16%
|
20071
|
|
گاو
|
680
13/3%
|
1245
73/5%
|
21697
|
1005
33/4%
|
2440
52/10%
|
23182
|
1127
34/5%
|
2061
77/9%
|
21089
|
974
64/4%
|
1922
15/9%
|
20995
|
4- بحث:
نتایج این مطالعه در دامها، ماهها و اندامهای مختلف بسیار
جالب توجه و متفاوت بود. بر طبق فرضیه 1 میبایست حداقل 7 % از گوسفندان کشتار شده
مبتلا به هیداتیدوز میبودند، بنابراین نتایج حاصله از این مطالعه با استفاده از
آماره z استاندارد مورد آزمون قرار گرفت و پس از مقایسه آماره
آزمون با مقدار بحرانی مشخص شد که آماره آزمون در ناحیهH1 قرار گرفته و بنابراین در سطح اطمینان 99% میتوان گفت
مشاهدات دلالت کافی بر تاثیرH0 ندارد، بنابراین فرضیه اول مورد
تایید بوده است.
همچنین فرضیه های 2 و 3 با استفاده از آماره z استاندارد مورد آزمون قرار گرفتند و
همانند فرضیه اول مورد تائید قرار گرفته و معنی دار بودند. فرضیه 4 بدین صورت که
میزان شیوع هیداتیدوز ریوی از هیداتیدوز کبدی بیشتر است مطرح بود 2 جامعه آماری
مورد آزمون قرار گرفت، بنابراین از آزمون مقایسه 1p و 2 p که به ترتیب درصد مبتلایان به
هیداتیدوز ریوی و درصد مبتلایان به هیداتیدوز کبدی است، استفاده شد.
آماره آزمون مورد
استفاده در این قسمت به قرار زیر است:
که مقدار بدست آمده
این آماره در سطح خطای 1 % مورد تائید است.
در این مطالعه با توجه به نتایج حاصل شده و تجزیه و تحلیل آماری، گوسفند به عنوان آلودهترین
دام و ریه به عنوان آلودهترین اندام در ابتلا به کیست هیداتید شناخته شد. با توجه
به اولین گزارشات مربوط به آلودگی به هیداتیدوز که توسط اسلامی و همکاران در
سالهای 1352 و 1355 بهصورت علمی صورت پذیرفته، میزان آلودگی در سالهای اخیر کاهش
قابل توجهی نداشته است(12). انصاری لاری در یک بررسی گذشتهنگر از 1993 لغایت 2004
در استان فارس از مجموع 34856 راس گوسفند، گاو و بز کشتار شده، از تعداد 6537 راس
گاو به تعداد 1678 راس (6/25 درصد)، از تعداد 25331 راس گوسفند به تعداد 7718 راس
(5/30 درصد) و از تعداد 2988 راس بز، تعداد 593 راس (8/19درصد) مبتلا به کیست
هیداتید در کبد بودند، ضمنا در بررسی فوق از مجموع 123402 راس گاو، گوسفند و بز
تعداد 19040 راس (4/15 درصد) به کیست هیداتید ریوی مبتلا بودند(4). در مطالعهای
که توسط محمدرضا یوسفی و همکاران طی سالهای 1384 و 1385 در دامهای ذبح شده در
استان مازندران انجام شد، شیوع آلودگی به کیست هیداتید در گوسفند، بز، گاو و
گاومیش به تر تیب 7%، 3/5%، 9/5% و 17 % گزارش شده است(39). در بررسی ناصر رزمآرایی
و همکاران طی سالهای 1380 و 1381 در نشخوارکنندگان کوچک کشتاری کشتارگاه مرند، از
1560 کبد تحت بررسی 858 مورد (55%) به کیست هیداتید آلوده بودند(28). محمد رستمی
نژاد و همکاران در مطالعهای طی سالهای 1381 تا 1385 که در کشتارگاه الشتر استان
لرستان بر روی نشخوارکنندگان از نظر شیوع به هیداتیدوز انجام شد، این نتایج را
گزارش دادند. در این مطالعه با بررسی کبد و ریه دامهای مزبور دیده شد که درگاو
تعداد 673 کبد (6/9%) و تعداد 663 ریه (83/8%)، در گوسفند تعداد 1120 کبد (9/8 %)
و تعداد 1228 ریه (8/9%) و در بز تعداد 992 کبد (1/5%) و تعداد 846 ریه (4/4%) به
کیست هیداتید آلودگی داشتند(29). در مطالعهای دیگر از جهانگیر عبدی و همکاران در
دامهای کشتار شده کشتارگاه صنعتی ایلام در شش ماهه دوم سال 1384 و شش ماهه اول سال
1385، شیوع آلودگی در گوسفند و بز را 55/4% گزارش نمود(1).در بررسی محمد یخچالی و
همکاران در سال 1384 در نشخوارکنندگان شهرستان سنندج استان کردستان، میزان شیوع
هیداتیدوز در گوسفندان 1/6%، در بز 6/20% و در گاو 7/9% اعلام گردید(38). همچنین
در مطالعه سعید علیمرادی و همکاران طی سالهای 1381 الی 1384 در استان کرمانشاه، میزان
شیوع هیداتیدوز در گوسفند 4/2%، بز 1/2% و گاو 1/3% گزارش شده است(2). در مطالعهای
که توسط محمدحسین انوری تفتی و همکاران در کشتارگاههای استان یزد طی سالهای 1384
و 1385 انجام گرفت، نسبت آلودگی به کیست هیداتید در گوسفندان 7/1%، بز 9/2%، گاو
2/5% و شتر 5% بوده است(5). در بررسی انجام شده توسط مسعود سامی و همکاران در سال
1385 در شهرستان کرمان، از مجموع 10050 راس گاو، 33/5% به هیداتیدوز کبدی و 19/6%
به هیداتیدوز ریوی، از تعداد 49638 راس گوسفند، 46/1% به هیداتیدوز کبدی و 86/1%
به هیداتیدوز ریوی و از 38074 راس بز کشتار شده، 58/1% به هیداتیدوز کبدی و 98/1%
به هیداتیدوز ریوی مبتلا بودند(33). بابک
اسماعیلیان و همکاران در مطالعه ای در سال 1384 در کشتارگاه میثم شهریار، میزان
آلودگی به هیداتیدوز را در گوسفند 63/6 درصد (73 درصد ریوی و 39 درصد کبدی) و در
گاو 4/1 درصد (65 درصد ریوی و 24 درصد کبدی) گزارش نمودند(13). همچنین شاهرخ
پاکباز و همکاران در یک بررسی در کشتارگاههای استان کهگیلویه و بویراحمد طی
سالهای 1380 تا 1384 روند ابتلا به کیست هیداتید را افزایشی اعلام نموده است و
آلودگی گوسفندان از 3/6 درصد در سال 1381 به 4/16 درصد در سال 1384 رسیده بود که
نشان دهنده نقش گوسفند در حفظ و بقای این آلودگی بود(27). منصور سیاری و همکاران
در یک مطالعه به مدت دو سال بر روی نشخوارکنندگان کوچک اهواز، آلودگی به هیداتیدوز
در کبد گوسفند و بز را به ترتیب 64/0% و 2/0% گزارش کرد(31). دلیمی اصل و همکاران
در یک مطالعه در کشتارگاه سنندج، آلودگی به کیست هیداتید را در گوسفند، بز و گاو
به ترتیب 43/5%، 06/3%، و 49/9% گزارش نمودند(9). در یک مطالعه دیگر در استان کاشان،
شیوع هیداتیدوز در گاو 3/52% (9/9%در کبد و 2/9% در ریه)، گوسفند 9/9% (5/2% در
کبد و 4/4% در ریه) و بز 1/3% (2/1% در کبد و 6/1% در ریه) گزارش شد(6). فخار و
مسعود در استان قم، شیوع هیداتیدوز در گوسفند، بز و گاو را به ترتیب 3/9% (4/26%
در کبد و 5/22% در ریه)، 2% (25% در کبد و 50% در ریه) و 5/3% (7/85%در کبد) گزارش
کردند(14). در جمهوری آذربایجان در یک مطالعه بر روی دامها نسبت به شیوع
هیداتیدوز، اعلام شد که گوسفند بیشترین نقش را در انتقال آلودگی به سگ داشته و
شیوع آلودگی کلی به هیداتیدوز کمتر از 20% اعلام شد(8). در کلکته هندوستان در سال
1998، شیوع هیداتیدوز در گوسفند 45% و بز 48% گزارش شد(35). بنابر مطالعات انجام
شده در سال 1997 در ارزروم ترکیه 71% از گوسفندان به هیداتیدوز آلوده بودند(7).
همچنین در مطالعهای در کاراس ترکیه در سال 1993، بیشترین آلودگی در کبد گوسفندان
گزارش شد(34). در استان کردستان، یخچالی و گرجی در بررسی میزان شیوع هیداتیدوزیس
در نشخوارکنندگان شهر بانه، میزان شیوع را در گاو 69/5%، گوسفند 2/5% و بز 15/1%
گزارش نمودند. ضمنا از نظر اندام مبتلا به کیست در گاو، 35/1% از کبدها و 8/3% از
ریهها، در گوسفند 31/2% از کبدها و 31/2% از ریهها و در بز، 46/0% از کبدها و
7/0% از ریهها آلوده بودند(37). در مطالعه حاضر نیز درسال 1387 شیوع آلودگی نسبت
به مطالعه قبلی محمدرضا یوسفی و همکاران(39) درسالهای 1384 و 1385 روند افزایشی در
میزان شیوع به هیداتیدوز را نشان داد که این تفاوت معنی دار بود.
بنابراین با توجه
به شیوع بالای این بیماری باید اقدامات موثری در زمینه کنترل عفونت انجام شود که
می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
الف) آموزشهای عمومی: افزایش اطلاعات عمومی مردم درباره
چرخه زندگی و ماهیت بیماری، رعایت بهداشت مواد غذایی (حشرات بویژه مگس ها می
توانند بصورت مکانیکی تخم انگل را به مواد غذایی منتقل کنند)، خودداری از آشامیدن
آب آلوده (جوشاندن آب قبل از مصرف)، خودداری از مصرف میوه و
سبزیجات مشکوک به آلودگی و شست و شوی درست میوه و سبزیجات قبل از مصرف، پرهیز از
گرد و غبار بویژه در مناطق تردد سگهای ولگرد، به حداقل رساندن تماس با سگ ها و
جلوگیری از کشتار دام در محل هایی غیر از کشتارگاه بهداشتی.
ب) اقدامات لازم در رابطه با سگهای صاحبدار: شناسنامه دار
کردن سگها،آزمایش سگها در فواصل معین زمانی، خوراندن دارو به سگها در فواصل معین
زمانی، آموزش روش صحیح تغذیه سگ به صاحبان سگهای خانگی ، گله ، نگهبان و شکاری و
جلوگیری از تغذیه سگ با امعاء و احشاء آلوده و مشکوک به آلودگی، جلوگیری از وارد
کردن سگهای خانگی از کشورها یا مناطق آلوده(23).
ج) اقدامات لازم در رابطه با سگهای ولگرد: از بین بردن
سگهای ولگرد، جلوگیری از تردد سگهای ولگرد در اطراف مزارع سبزی و باغهای میوه از
طریق حصار کشی در اطراف این اماکن.
د) اقدامات لازم در رابطه با کشتارگاهها: احداث کشتارگاههای
مجهز بهداشتی، بازرسی دقیق و صحیح لاشه در کشتارگاهها، معدوم سازی امعاء و احشاء
آلوده به طریق بهداشتی(23).
ه) واکسیناسیون گوسفندان با واکنشهای مناسب و موثر از جمله EG95 (20،21،36).
و) وضع قوانین لازم برای جریمه افراد یا سازمانهایی که درگسترش آلودگی نقش
دارند.
بنابراین آنچه مهم است تداوم اقدامات
مناسب پیشگیری برای حفظ نتایج برنامه های کنترل بیماری هیداتید است.
References:
(1) Abdi, J.; Mardani, A.
Prevalence survey hepatic hydatic cyst in domestic animals slaughtered in ilam
industrial slaughterhouse in 2005 & 2006, armaghane danesh, Yasuj
Univer Med Sci (article in Persian) ,2007;1(12): 65.
(2) Alimoradi, S.; Taran, M.;
Masoudi, A.; Jafari, G. Survey hydatic cyst in domestic animals in Kermanshah
province in recent 4 years 2002-2004, armaghane danesh, yasuj Univer
Med Sci (artcle in Persian), 2007; 1(12): 40.
(3) Amir-jahed, A.K. Clinical
Ecinococcosis, Ann surgery, 1975; PP: 541-546.
(4) Ansarylari, M. A retrospective
survey of hudatidosis in livestock in shiraz-iran based on adittoir data during
1999-2004, Vet parasitol, 2005; 133(1): 119-123.
(5) Anvari-Tafti, M.H.; Jafari,
A.; Fatahi-Bafghi, A.; moosavi, S.K. Prevalence survey hydatic cyst in
slaughtered domestic animals in yazd slaughterhouse in 2005-2006, armaghane
danesh, Yasuj Univer Med Sci (article in Persian), 2007;
1(12): 55.
(6) Arbabi, M.; Talari, S.A.;
Armin, A. Prevalence survey hydatic cyst in slaughtered domestic animals in
kashan slaughterhouse in 1992, 2nd
zoonosis disease congress in Tabriz (article in Persian), 1993; pp: 31-32.
(7) Arslan, M.O.; Umur, S.
Prevalence and economic importance of hydatidosis in slaughter sheep and cattle
at Erzurum abattoir, Kafkas Universitesi Veteriner Fakultesi Dergisi,
1997; 3(2): 167-171.
(8) Chobanov, R.E.; Salekhov,
A.A,; Yarotskii, L.S.; Alievam, T.I.; Gasanov, D.K. Zoning of hydatidosis in
Azerbaijan, meditsinskaya parazitologiya parazitarnye bolezni, 1992; 2:
7-9.
(9) Dalimi, M.; Mohammadian,
B.; Khezri, M.; Motamedi, G. Study dog pollution to adult worm and slaughtered
domestic animals to larval stage of Echinococcus granolosus in kordestan
province, Pajouhesh mag (article in Persian),2002; 54: 50-52.
(10) Dalimi, A.; Motamedi, G.;
Hosseini, M.; Mohammadian, B. Echinococcosis hydatidosis in western iran, Vet
parasitol, 2002; 105: 161-171.
(11) Eslami, A. Veterinary
parasitology, Tehran university pub (in Persian), 1976; vol 2, 2nd
ed, pp: 120-135.
(12) Eslami, A.; Miri, M.;
Saleh, M.; Feiz, A. Survey ruminants liver termatoda in Tehran slaughterhouse, Tehran
Univer Vet J (article in Persian), 1976; 21: 30-32.
(13) Esmailian, B.; Kasalaei,
A.; Yari, Y.; Rahmani, S.; Emami, S.A.; Rahimi, M. Prevalence survey of hydatid
disease in cattle and sheep carcase in meysam shahryar slaughterhouse in 2007, Armaghane
danesh, yasuj Univer Med Sci (article in Persian), 2007; 1(12):
67.
(14) fakhar, M.; Masoudi, J.
Prevalence survey hydatic cyst in industrial slaughterhouse in ghom province, 3rd
Iranian parasitology congress, sari (article in Persian), 2000; p :238.
(15) Geravandi, A.; Khademi,
N,; ghazizadeh, M. epidemiologic survey hydatid cyst in Kermanshah province
among 2004-2005, Armaghane danesh, Yasuj Univer Med Sci J (article
in Persian), 2007; 1(12): 48.
(16) Gillespie, S.H.; Pearson, R.D. Clinical parasitology,
England, John willey & sons LTD, 2001; pp: 115-126.
(17) Hosseini, S.H.; Eslami,A.
Morphological and developmental characteristics of Echinococcos granulosus
derived from sheep, cattle and camels in iran, J of helminthol , 1998;
72 : 337-341.
(18) Khanfar, N. Hydatid
disease: A review and update, Curr Anaesth Critical Care, 2004; 15(3):
173-183.
(19) Lahmar , S.; Sarcivon
,M.E.; Benchehida, F.; Hammou, A.; Gharbi, H.A.;Gherardi ,A. et al. Cystic
hydatic disease in sheep : Treatment with percutaneous aspiration and injection
with dipeptide methyl ester, Netherland, Vet res communi, 2006; 30(3):
379-391.
(20) Lightowlers, M.W.; Jensen
, O.; Fernandez, O.E.; Iriarte, J.A.; Woollard, D.J.; Gauci, C.G. et al. Vaccination
trails in australia and argentina confirm the effectiveness of the EG95 hydatid
vaccine in sheep, Inte J Parasitol, 1999; 29(4): 531-534.
(21) Lightowlers, M.W.;
Lawrence, S.B.; Gauci, C.G.; Young, J.; Ralston, M.J.; Maas, D., et al.
Vaccination against hydatidosis using a defined recombinant antigen, Par
Immuno J, 1996; 18(9): 457-462.
(22) Mehrabani, D.; Oryan, A.;
Gaur, S.N.S. Metacestodes of sheep with special refrence to their
epidemiological status, Pathogenesis and economic implications in fars
province, iran, Vet Parasitol, 1994; 51: 231-240.
(23) Moazeni, M. a look for to
other countries experiments in control of hydatic cyst, beyavarde salamat,
Tehran Med Sci Univer (article in Persian), 2007; 2(1): 11-19.
(24) Mobedi, I.; Bray, R.A.; Arfaa,
F.; Ovafagh, K. A study on the cestodes of carnivores in the northwest of iran,
J of helminthol, 1973; 47: 227-281.
(25) Moghaddar, N.; Oryan ,A.;
Haniffpour, M.R. Helminths recovered from the liver and lungs camel with
special refrence to their incidence and pathogenesis in shiraz, Islamic
republic of iran ,Indian J of anim sci, 1992; 62:
1018-1023.
(26) Oryan, A.; Moghaddar, N.;
Gaur, S.N.S. Metacestodes of sheep with special refrence to their
epidemiological status, pathogenesis and economic implications in fars
province, iran, Vet parasitol, 1994; 51: 231-240.
(27) Pakbaz, S.;
mohammadhoseini, A. Prevalence survey hydatid cyst in domestic animal
slaughtered in slaughterhouses of kohgilouyeh and boyer ahmad Province in
2001-2005, Armaghane danesh, Yasuj Univer Med Sci J (article in
Persia), 2007; 1(12): 70.
(28) Razmaraei, N.; Ameghi, A.;
Razmaraei, R.; Nematollahi, A. Prevalence survey in liver of small ruminants
slaughtered in marand slaughterhouse for hydatid cyst in 2001-2002, Armaghane
danesh, Yasuj Univer Med Sci J (article in Persian), 2007; 1(12):
59.
(29) Rostaminejad, M.;
Abdineia, E.; Cheraghipour, K. Survey hydatic cyst in liver and lung
slaughtered animals in alshotor slaughterhouse in lorestan province among
2002-2006, Armaghane danesh, Yasuj Univer Med Sci J (article in
Persian), 2007; 1(12): 58.
(30) Sabzevarinejad, G.;
Dalimi, A. Survey growth and develop larval stage Echinicoccus granolosus in
mouse and hamster, yafteh J, lorestan Med Sci Univer (article in
Persian), 2003; 18(5): 47-48.
(31) saiari, M.; Paknejsd, M.;
Pourebrahim, M. Analogy prevalence survey hydatic cyst and fasciolosis in small
ruminant in ahvaz, Iranian Vet J (article in Persian), 2007; 40(3):
89-92.
(32) Sajadi, M. Epidemiology of
hydatid cyst in iran and middle east, Armaghane danesh, Yasuj Univer
Med Sci J (article in Persian), 2007; 1(12):1.
(33) Sami, M.; Shekhveysi, M.;
Beykzadeh, J. Prevalence survey hydatidosis in sheep and goat and cattles
slaughtered in kerman in 2006, Armaghane danesh, Yasuj Univer Med Sci
J (article in Persian), 2007; 1(12): 66.
(34) Umur, S and Aslantas, O.
Prevalence and economic importance of hydatidosis in ruminants slaughtered in
karas municipality slaughterhouse, turkiye parazitologi dergisi, 1993;
17(2): 27-34. 𪔾`
(35) Utpal, D.; Das, A.K and
Das, U. Cystic hydatidosis of food animals in greater Calcutta, Indian vet
J, 1998; 75(4): 387-389.
(36) Woollard, D.J.; Gauci,
C.G.; Heath, D.D.; Lightowlers, M.W. Epitope specificities and antibody
responses to the EG95 hydatid vaccine, Parasitol Immuno J, 1998; 20(11):
535-540.
(37) Yakhchali, M.; Gargi,B. a
survey on prevalence of hydatidosis in slaughtered ruminant in baneh (Kurdistan
province) in 2001, Iranian veterinary journal,(article in Persian),
2006; 10(12): 88-95.
(38) Yakhchali, M.; Saeidi, M.
Study about hydatidosis prevalence and economic looses in ruminants in sanandaj
in kordestan province in 2005, Armaghane danesh, Yasuj Univer Med Sci
J (article in Persian), 2007; 1(12): 8.
(39) Yousefi, M.; Asnaashari,
M.; Montazeri, M. Survey pollution to hydatid cyst in domestic animals in
mazandaran province among 2005-2006, Armaghane danesh, Yasuj Univer
Med Sci J (article in Persian), 2007; 1(12): 73.
